Anasayfa
Paz Mart 01, 2015 3:38 pm tarafından 
Sahabe devrinin sonlarında, islamiyeti anlamakta mezmûm re'ye dayanan bir takım sapık zihniyetlerin yavaş yavaş ortaya çıktığı görülür. Zamanla hem bunların, hem de Kitabullahı bilmeyenlerin adedi arttı. Kur'ânm sahih izahının, —mevcud olması halinde,— birinci derecede, hadislere bağlı olduğunu idrâk eden «enlu's-Sünne»nin yanında, bir takım haricî menşe'le-rin tesirinde kalan bidat ehli boy göstermeye başladı. Bunlar, hadisleri kendileri için büyük bir engel sayıyor, bu sebepden de onları hükümsüz bırakmanın, ehemmiyetini azaltmanın çeşitli yollarını arıyor, böylece hainâne emellerini gerçekleştirmeye çalışıyorlardi. Sanki «Allah ile Resulünün arasını ayırmak istiyorlardı»[316].
Kitabı sözleriyle ve fiilleriyle açıklayan, hevasıy-la söz söylemeyen zatın sünnetlerini bir kenara itince, Kur'ânm müteşabih ayetlerinden istifade ederek maksatlarına ulaşmak kolay olacaktı. Hz. Peygamber (A.S.M.) Kur'ân-ı Kerîm'in hevaya ve mezmûm re'yo göre tefsir edilmesini nehiy ve faillerini müthiş azapla tehdit ettiği gibi, Kur1 ânı maksadından başka şekilde izaha girişecek olanların çıkacağını da haber vermişti :
«Ümmetimin helaki, Kitapta ve sütte olacaktır. «Ey Allah'ın Resulü, buradaki kitap ve süt nedir?» diye sorulunca buyurdu ki; Kur'ânı öğrenip onu Allah'ın indirdiği gayeden başka bir şekilde te'vil ederler...»
Bir başka hadiste de şöyle buyurmuştur:
«Ümmetim için en çok korktuğum, lisanı iyi bilip Kur'ânla mücadele eden münafıktır»[317]. Bu mânada başka hadisler de vardır[318].
Bunlar sanki Kitabı açıklamaya yetkili kılınan Resûlullah (A.S.M.) değil de, kendileri imiş gibi, Kur'ân-ı Kerim'i gelişi güzel, daha doğrusu lıeva ve heveslerine göre te'vil etmek istiyorlardı. Mutezile fırkasına dahil olanların ekserisi, Revafız, Havaric, Mür-cie ve Cebriye fırkaları heva ehlinin belli başlı guruplarını teşkil ediyordu. îbn Abdi'l-Berr'in dediği gibi «Her türlü b.id'at ehli sünnetlerden yüz çevirmişler, Kitabı sünnetin beyan ettiğinden başka tarzda tefsir ederek sapmışlar ve saptırmışlardır»[319].
Butlanı zahir birçok fırka bir tarafa, îslâmm hakiki temsilcileri olduklarını iddia eden Mutezileden bazıları, Cenab-ı Hak tarafından tekvin ve tenzil işinde müşavir seçilmişler gibi, kuruldukları yerden «Falan hadisi akıl hücceti tekzib eder.» «Filan hadis Allah'ın Kitabına aykırıdır» gibi hükümler vermişlerdir. Bunlar bir nevi Allah ile Resulünün arasını açmaya çalışmış, güya Kur'âna temessük ederek, nevalarına uymayan hadisleri ona muhalif sayarak inkâr etmişlerdir. Bu iddialarına birkaç misal vermek, mevzuu daha da.vuzuha kavuşturacaktır.
Fakih sahabilerden îmrân b. Husayn'ın (Ö. 52/ 672) bulunduğu bir mecliste adamın biri: «Kur'ânda olandan başkasından bahs etmeyin» deyince îmrân : «Sen ahmak bir adamsın!» dedi. Sonra namaz, zekât ve emsali hükümleri sıraladı ve «Bunları Allah'ın Kitabında tefsir edilmiş olarak buluyor musun? Kita-bullah bunları mübhem bırakmıştır, sünnet de tefsir etmiştir» demişti[320]. Yine aynı sahabîye bir adam : «Siz bize öyle hadisler söylüyorsunuz ki, Kur'ânda onların aslını bulamıyoruz» deyince kızmış ve onu irşad etmeye çalışmıştı[321].
Sa'îd b. Cubeyr bir gün Peygamberimiz (A'.S.M.)'-den bir hadis rivayet etti. Bir adam: «Allahuı Kitabında buna muhalif ayet var» dedi. Sa'îd cevaben: «Sana Resulullahdan bir hadis söylerken, sakın ona Allanın Kitabıyla muaraza ettiğini görmeyeyim! Allahın Resulü Kitabullahı senden daha iyi bilirdi» diye cevap vermişti[322].
Gelecek misalde göreceğimiz gibi, hadislerin Kur1-ân ile tenakuza düşeceğini iddia edenler her zaman kötü maksatlı kimseler değildi. Bazen derinliğine bilgisi olmayan, bir ayetin zahirine tutunarak itiraz eden, malûmatı az şahıslar da bulunuyordu: Ma'mer b. Raşid el-Câmi' isimli hadis mecmuasında Talik b. Habîb'den şöyle nakl ediyor. Talik dedi ki, Câbir b. Abdullah'a «Onlar ateşten çıkmalarını dilerler. Halbuki onlar bundan cilacılar değildir. Onlar için kendilerini tutup durduracak bir azap vardır.»[323] âyeti hakkında ne dersin? Halbuki sen, bir kavmin ateşten çıkacağını iddia ediyorsun! Dedim. Cabir cevaben : «Şehadet .ederim ki, bu ayet Resûlullaha nazil oldu. Sen ona iman etmeden önce biz iman ettik, sen tasdik etmeden önce biz tasdik ettik. Yine şehadet ederim ki, ResûIuHahdan, Cehennemden bir kavmin çıkacağını bizzat işittim.» Bunun üzerine Talik: «Şüphe yok ki böyledir. Vallahi bundan böyle, seninle mücadele etmem" dedi[324].
Bu mevzuun çok kurcalandığını, Kitapla sünnet arasında, tenakuz zannedilen hallerde, takip edilecek hatt-ı hareketi göstermek üzere muştaki] kitaplar te'-Jif edildiğinden anlıyoruz. Mesela, Ahmed b. Hanbel (Ö. 240/855) bu mevzuda «Tâ etu'r-Resûl» adlı bir kitap te'lif etmiştir.
Suat Yıldırım-Peygamberimizin Kur’an’ı Tefsiri
Kitabı sözleriyle ve fiilleriyle açıklayan, hevasıy-la söz söylemeyen zatın sünnetlerini bir kenara itince, Kur'ânm müteşabih ayetlerinden istifade ederek maksatlarına ulaşmak kolay olacaktı. Hz. Peygamber (A.S.M.) Kur'ân-ı Kerîm'in hevaya ve mezmûm re'yo göre tefsir edilmesini nehiy ve faillerini müthiş azapla tehdit ettiği gibi, Kur1 ânı maksadından başka şekilde izaha girişecek olanların çıkacağını da haber vermişti :
«Ümmetimin helaki, Kitapta ve sütte olacaktır. «Ey Allah'ın Resulü, buradaki kitap ve süt nedir?» diye sorulunca buyurdu ki; Kur'ânı öğrenip onu Allah'ın indirdiği gayeden başka bir şekilde te'vil ederler...»
Bir başka hadiste de şöyle buyurmuştur:
«Ümmetim için en çok korktuğum, lisanı iyi bilip Kur'ânla mücadele eden münafıktır»[317]. Bu mânada başka hadisler de vardır[318].
Bunlar sanki Kitabı açıklamaya yetkili kılınan Resûlullah (A.S.M.) değil de, kendileri imiş gibi, Kur'ân-ı Kerim'i gelişi güzel, daha doğrusu lıeva ve heveslerine göre te'vil etmek istiyorlardı. Mutezile fırkasına dahil olanların ekserisi, Revafız, Havaric, Mür-cie ve Cebriye fırkaları heva ehlinin belli başlı guruplarını teşkil ediyordu. îbn Abdi'l-Berr'in dediği gibi «Her türlü b.id'at ehli sünnetlerden yüz çevirmişler, Kitabı sünnetin beyan ettiğinden başka tarzda tefsir ederek sapmışlar ve saptırmışlardır»[319].
Butlanı zahir birçok fırka bir tarafa, îslâmm hakiki temsilcileri olduklarını iddia eden Mutezileden bazıları, Cenab-ı Hak tarafından tekvin ve tenzil işinde müşavir seçilmişler gibi, kuruldukları yerden «Falan hadisi akıl hücceti tekzib eder.» «Filan hadis Allah'ın Kitabına aykırıdır» gibi hükümler vermişlerdir. Bunlar bir nevi Allah ile Resulünün arasını açmaya çalışmış, güya Kur'âna temessük ederek, nevalarına uymayan hadisleri ona muhalif sayarak inkâr etmişlerdir. Bu iddialarına birkaç misal vermek, mevzuu daha da.vuzuha kavuşturacaktır.
Fakih sahabilerden îmrân b. Husayn'ın (Ö. 52/ 672) bulunduğu bir mecliste adamın biri: «Kur'ânda olandan başkasından bahs etmeyin» deyince îmrân : «Sen ahmak bir adamsın!» dedi. Sonra namaz, zekât ve emsali hükümleri sıraladı ve «Bunları Allah'ın Kitabında tefsir edilmiş olarak buluyor musun? Kita-bullah bunları mübhem bırakmıştır, sünnet de tefsir etmiştir» demişti[320]. Yine aynı sahabîye bir adam : «Siz bize öyle hadisler söylüyorsunuz ki, Kur'ânda onların aslını bulamıyoruz» deyince kızmış ve onu irşad etmeye çalışmıştı[321].
Sa'îd b. Cubeyr bir gün Peygamberimiz (A'.S.M.)'-den bir hadis rivayet etti. Bir adam: «Allahuı Kitabında buna muhalif ayet var» dedi. Sa'îd cevaben: «Sana Resulullahdan bir hadis söylerken, sakın ona Allanın Kitabıyla muaraza ettiğini görmeyeyim! Allahın Resulü Kitabullahı senden daha iyi bilirdi» diye cevap vermişti[322].
Gelecek misalde göreceğimiz gibi, hadislerin Kur1-ân ile tenakuza düşeceğini iddia edenler her zaman kötü maksatlı kimseler değildi. Bazen derinliğine bilgisi olmayan, bir ayetin zahirine tutunarak itiraz eden, malûmatı az şahıslar da bulunuyordu: Ma'mer b. Raşid el-Câmi' isimli hadis mecmuasında Talik b. Habîb'den şöyle nakl ediyor. Talik dedi ki, Câbir b. Abdullah'a «Onlar ateşten çıkmalarını dilerler. Halbuki onlar bundan cilacılar değildir. Onlar için kendilerini tutup durduracak bir azap vardır.»[323] âyeti hakkında ne dersin? Halbuki sen, bir kavmin ateşten çıkacağını iddia ediyorsun! Dedim. Cabir cevaben : «Şehadet .ederim ki, bu ayet Resûlullaha nazil oldu. Sen ona iman etmeden önce biz iman ettik, sen tasdik etmeden önce biz tasdik ettik. Yine şehadet ederim ki, ResûIuHahdan, Cehennemden bir kavmin çıkacağını bizzat işittim.» Bunun üzerine Talik: «Şüphe yok ki böyledir. Vallahi bundan böyle, seninle mücadele etmem" dedi[324].
Bu mevzuun çok kurcalandığını, Kitapla sünnet arasında, tenakuz zannedilen hallerde, takip edilecek hatt-ı hareketi göstermek üzere muştaki] kitaplar te'-Jif edildiğinden anlıyoruz. Mesela, Ahmed b. Hanbel (Ö. 240/855) bu mevzuda «Tâ etu'r-Resûl» adlı bir kitap te'lif etmiştir.
Suat Yıldırım-Peygamberimizin Kur’an’ı Tefsiri
