Anasayfa
Paz Mart 01, 2015 3:38 pm tarafından 
I- el-HASENU'L-BASRÎ MEZHEBİ
el-Hasen b Yesâr (v 110/728); Medîne'de, Hz Ömer'in hilâfetinin son yıllarında doğdu, annesi, Ummu-Seleme'nin (Hz Peygamber'in eşinin) hizmetinde idi, birgün çocuk ağladığı için Ummu-Seleme ona göğsünü emdirmiş ve oyalamıştı, Hz Alî'nin himayesinde çocukluğunu geçirdi, yüz yirmi kadar sahâbeden hadîs öğrendi, büyük bir âlim, fakih, zâhid oldu, Muâviye zamanında Horasan vâlisi olan er-Rabî b Ziyâd'a bir müddet hususi kâtiplik yaptıktan sonra Basra'ya yerleşti, özü ve sözü doğru olduğu için herkesin itimat ve saygısını kazandı, yöneticilerin huzuruna çıkar, zulümlerini yüzlerine vurur ve onları adâlete dâvet ederdi; meşhur zâlim Haccac karşısında dahi bu vazifeyi yerine getirmiş, fakat Haccac ona dokunamamıştır Aynı zamanda müfessir ve sûfî olan el-Hasen, özellikle fıkıhta İmamdır Kadı Iyâd, onu müstakil ve müdevven (esasları yazıya geçirilmiş) mezheb imamlarından biri olarak kaydetmiştir İbn Kayyim de onun fetvâlarının toplandığını ve yedi defter tuttuğunu ifade etmiştir [Hacevî, age, C I, s 299; Şirâzî, Tabakât, s 87; Zirikli, A'lâm, C II, s 242]
-----------------------------------------------------------------------
II- EVZÂÎ MEZHEBİ:
A- EVZÂÎ:
Ebû-Amr Abdurrahman b Muhammed (v 157/774); Dimaşk'ta doğdu Atâ b Ebî-Rabah ve Zührî gibi muhaddislerden hadîs öğrendi, kendisinden de birçok hadîs bilgini rivayette bulundu Hayatının sonuna doğru Beyrut'a geldi ve burada vefat etti Aman vermiş olmalarına rağmen Seffah'ın amcası Abdullah'ın Şam'daki Emevîleri katletmesi üzerine gösterdiği celâdet meşhurdur [Zehebî, Tezkira, s 178]
B- MEZHEBİ:
Evzâî ehl-i hadîs sınıfına dahildir, kıyası sevmez ve sünnete -Kur'an dışında- hiçbir şeyi tercih etmez
Suriye halkı 220 yıl kadar bir müddet onun mezhebini tatbik etmişler sonra yerini Şâfiî mezhebi almıştır
Endülüs'te de Hişâm b Abdurrahman zamanına kadar (788-796) Evzâî mezhebi yaşamış, sonra yerini mâlikî mezhebine terketmiştir
Evzâî mezhebi müstakil olarak tedvîn edilmemiştir Taberî'nin İhtilâfu'l-fukahâ'sı, Şâfiî'nin el-Umm'u, İbn Kudâme'nin el-Muğnî'si ve bazı hilâf kitaplarında onun ictihadlarına da yer verilmiştir
-----------------------------------------------------------------------
III- SEVRÎ MEZHEBİ:
Ebû-Abdillah Süfyân b Saîd es-Sevrî (v 161/778):
Kûfelidir, büyük ve müstakil bir müctehiddir, ancak mezhebi uzun müddet yaşamamıştır İctihadları hilâf kitaplarında, Ahkâmu'l-Kur'an, Sünen şerhlerinde zikredilmektedir Kadılık vazifesini kabul etmediği için halîfenin gadabına uğramış ve kalan ömrünü gizlenerek geçirmiştir Kûfe'de konularına göre sıralanmış ilk hadis kitabını o yazmıştır Hadisçiler okuluna mensuptur [İbn Ferhûn, s 13; Sezgin, III, 247]
-----------------------------------------------------------------------
IV- EL-LEYS B SA'D MEZHEBİ
Ebu'l-Hâris el-Leys b Sa'd (v 175/791); Mısırlıdır, İmam Mâlik kendisinden çok istifâde etmiştir, hattâ "Âlimlerden hoşnut olduğum birisi bana haber verdi" dedikçe onu kastetmektedir Fazîletli ve hayır sever bir zât olduğu söylenmiştir Yıllık geliri binlerce altın olduğu halde -çok dağıttığı için- zekât ile mükellef olmamıştır
İmam Mâlik ile yazışmaları ve münâzaraları olmuş, onun "Medînelilerin tatbikatlarına karşı bazı hadîsleri terketmesini" tenkîd etmiştir [İbn Kayyim, İ'lâmu'l-muvakkı'în'de bu mektuplardan birini nakletmiştir, C III, s 72 vd]
İmam Şâfiî'nin şehâdetine göre el-Leys, Mâlik'ten daha güçlü bir fakihtir Fakat tâbileri onun mezhebini yaşatamamışlardır [İbn Hallikân, Vefeyâtu'l-a'yân, Beyrut, 1972, C IV, s 127]
-----------------------------------------------------------------------
V- TABERÎ MEZHEBİ:
Ebû-Ca'fer Muhammed b Cerîr et-Taberî (v 310/922) Taberistan'ın Âmül şehrinde doğdu İlmî seyahatleri esnâsında Ahmed b Hanbel'den hadîs almak için Bağdad'a geldi; Mısır'a, Rey'e ve Suriye'ye gitti Şâfiî fıkhını er-Râbî'den, Mâlik ve Iraklıların fıkhını başkalarından öğrendi ve sonunda müstakil müctehid derecesine vasıl oldu Aynı zamanda büyük bir müfessir ve tarihçidir Mezhebi kendisinden sonra da bazı talebe ve tâbileri tarafından temsîl edilmiş sonra tâbii kalmamıştır[el-Hudârî,s 271]
Tarih ve tefsîrinden başka bize kadar gelen kitapları vardır:
İhtilâfu'l-fukahâ, Şerhu's-sünne (yazma), Beşârâtu'l-Mustafâ (17 cilt; yedi cildi Necef, gerisi Tahran'da, yazma)
İhtilâfu'l-fukahâ mevzulu eserine -fakih değil, hadîsçidir diye- Ahmed b Hanbel'i almadığı için hanbeliler, aleyhine kıyam etmişler ve Bağdad'da vefat ettiği zaman gece evine defnedilmek mecbûriyeti hâsıl olmuştur
VI- ZÂHİRİYYE MEZHEBİ:
Ebû-Süleyman Dâvud b Alî (v 270/883); aslı İsfehan'a bağlı Kazan'dan olup Kûfe'de doğmuştur Babası hanefî'dir Kendisi Bağdad'da okumuştur Üstadları arasında Ebû-Sevr, Süleyman b Harb, Amr b Merzûk, el-Ka'nebî, Müsedded, İshak b Râhaveyh gibi fıkıh ve hadîs bilginleri vardır
Son üstâdı Nisâbur'da idi Dâvûd onunla temas ettikten sonra şâfiîlerin ehl-i hadîs kolunu iltizâm etti, mutaassıp bir şâfiî oldu, hattâ Şâfiî'nin menâkıbını yazan ilk âlim Dâvûd olmuştur İmam Şâfiî'nin sünnet karşısında re'y ve istihsana hücumlarının tesiri altında daha da ileri giderek Kitap ve Sünnet'in zâhirine dayanan mezhebini ortaya koydu
Endülüs'ten Horasan'a kadar ilim alış-verişi yaparak seyahat eden ve 633'te Kahire'de ölen Ebu'l-Hattâb b Dihye, büyük mutasavvıf Muyhiddin b Arabî zâhirî idiler Kuzey Afrika'da Muvahhidlerin kurucusu olan İbn Tûmert (v 534/1130) küçük farklarla zâhiriyye mezhebini temsil etmiştir Muvahhidî hükümdarı Ebû-Ya'kub Yûsüf (558-580/1163-1184) aynı görüşleri icra safhasına koyarak mâlikî mezhebinin kitaplarını yaktırmış, zâhirî görüşü tatbik ve temsil edebilecek bir nesil yetiştirmek üzere tedbirler almıştır
VII- SÜFYAN b UYEYNE MEZHEBİ:
Süfyân b Uyeyne b Meynûn (v 198/814); Kûfe'de doğdu, sonradan Mekke'ye yerleşti, buranın İmamı olarak şöhret buldu ve burada vefat etti Çoğu İmam Mâlik'in de üstadları arasında bulunan yetmiş kadar tâbiûndan hadîs öğrenmiştir Kendisinden hadîs ve fıkıh okuyanlar arasında İbnu'l-Mubârek, Sevrî, Evzâ'î, Şâfi'î, Ahmed b Hanbel, İbn Ma'în gibi zevat vardır Şâfiî onun için şöyle demiştir: "Eğer Mâlik ile Süfyân olmasalardı Hicaz ilmi kaybolup giderdi" [Hacevî, C I, s 393; Zirikli, C III, s 159]
-----------------------------------------------------------------------
VIII- İBN RAHÛYE MEZHEBİ:
İshak b İbrâhîm (v 238/853); Merv şehrinden, zamanında Horasan'ın mutlak âlimi ve imamı olarak tanınmıştır, ilim yolunda seyahatler etmiş, zamanının belli başlı âlimlerinden ders almış, kendisinden Ahmed b Hanbel, -İbn Mâce hariç- meşhur altı hadîs kitabının yazarları hadîs rivayet etmişlerdir Ahmed b Hanbel onun için: "İshâk'ın bir benzerini bilmiyorum, bize göre o, müslümanların imamlarından biridir, o mü'minlerin emîri sana bir hadîs rivayet ederse ona sarıl, gerisine bakma" İbn Hacer de onun için: "Fıkıh ve hadîste mü'minlerin emîri (imamı)dır, Şâfiî ile bazı meselelerin münâkaşasını yapmıştır" diyor, Nisâbur'a yerleşmiş ve orada vefat etmiştir [Hacevî, c II, s 16; Zirikli, C I, s 284]
-----------------------------------------------------------------------
IX- EBÛ-SEVR MEZHEBİ:
Ebû-Sevr İbrâhîm b Hâlid (v 240/854); Bağdatlı, hadîste ve fıkıhta imam, kendisinden Müslim, Ebû-Dâvûd gibi muhaddisler hadîs almışlardır Önceleri re'y metodu ile ictihad ederken, Şâfiî'nin Bağdâd'a gelmesinden sonra ondan istifade etmiş ve hadîs metoduna yönelmiştir İmam Mâlik ile Şâfi'î'nin ihtilâf ettikleri meselelere tahsis ettiği bir eserinde daha çok Şâfi'î'nin ictihadını tercih etmiş, bu arada kendi görüşlerine de yer vermiştir İbnu's-Sübkî onu şâfiî müctehidlerinden sayıyorsa da doğrusu müstakil müctehid olduğudur; Şâfi'î'den istifade etmiş olması, onu taklit etmesini gerektirmemiştir Kadı Iyad vb onu müstakil mezheb İmamlarından saymışlar, mezhebinin üçüncü asırdan sonra devam etmediğini kaydetmişlerdir [Hacevî, S II, s 18; Zirikli, C I, s 30]
-----------------------------------------------------------------------
X- İbn EYYUB el-ABBÂDÂNÎ MEZHEBİ:
Ebû-Bekr Ahmed b Süleyman (v 347/958); Dimaşk'ta doğdu, yetiştikten sonra oraya kadı oldu, Bağdad ve Sâmerrâ'ya gittikten sonra tekrar Dimaşk'a dönmüş ve orada vefat etmiştir Suriye'de Evzâî mezhebini okutanların sonuncusudur
-----------------------------------------------------------------------
IX- İbn EBÎ-LEYLÂ MEZHEBİ:
Muhammed b Abdurrahmân (v 148/765); Kûfeli, müstakil müctehid, Emevî ve Abbâsîler zamanında otuz üç yıl Kûfe kadılığı yaptı, hadîste zayıf olduğu söylenmiştir, fakat fıkıhta imam olduğu kesindir İctihadında re'y metodu hâkimdir Mezhebi uzun boylu yaşamış, genel ihtilâf kitaplarında zikredilmiştir
-----------------------------------------------------------------------
XII- YÛNUS el-EYLÎ MEZHEBİ:
Ebû-Yezîd (v 159/775); Zührî'nin talebesi ve râvîsi olmuştur, kendisinden el-Leys, Evzâî, İbnu'l-Mubârek, İbn Vehb gibi muhaddisler hadîs almışlardır, kendisi fıkıhtan ziyade hadîs sâhasında tanınmıştır, muhtemelen Mısır'da vefat etmiştir
-----------------------------------------------------------------------
XIII- İBN YESAR MEZHEBİ:
Muâviye b Ubeydullah b Yesâr (v 170/786); soyu Taberistan'dan, Halîfe Mehdî'nin önce kâtibi, sonra veziri olmuştur, hadîs ve edebiyatta da söz sahibidir Harâc konusunda eseri vardır
-----------------------------------------------------------------------
XIV- YAHYA b ÂDEM MEZHEBİ:
Yâhya b Âdem b Süleyman (v 203/818); Kûfe'de okudu, Süfyân es-Sevrî ve Şerîk'ten ders aldı, fıkıh, hadîs ve kırâat ilimlerinde ilerledi, Vâsıt'ta vefat etti el-Harâc konusundaki kitabı ilim ve ictihadını göstermektedir
-----------------------------------------------------------------------
XV- ŞURAYH MEZHEBİ:
Ebu'l-Hâris Şurayh b Yûnus, aslı Merv'den, fakih, müfessir ve muhaddistir, Bağdad'da yaşamıştır, Müslim ve Ebû-Hâtim er-Râzî kendisinden ders almışlardır, 230/849'da vefat eden Şurayh'ın Kazâ konusunda bir eseri mevcuttur
-----------------------------------------------------------------------
XVI- NEBÎL MEZHEBİ:
Ebû-Bekr Ahmed b Amr (v 287/900); önceleri Basra'da oturmuş, sonra Isfahan'a geçmiş, burada 269-282 yılları arasında kadılık vazifesinde bulunmuştur; zâhirî metodla ictihad eden İmam Nebîl'in fıkıh yanında hadîs ilminde de ileri bir seviyede olduğu tesbit edilmiştir Birçok kitap yazmış, fakat bunların çoğu, Basra'da, Zenc ihtilâlinde yanmıştır
-----------------------------------------------------------------------
XVII- AHMED b KÂMİL MEZHEBİ:
Ebû-Bekr Ahmed b Kâmil (v 350/961); Bağdadlı, önce İbn Cerîr el-Taberî'ye tâbi iken sonradan kendine mahsus bir mezheb sahibi olmuştur, bir müddet Kûfe'de kadılık etmiş olan İbn Kâmil, tefsir ve tarih konularında da önemli bir seviyeyi temsil etmiştir
Nehrevan'da 390/1000 yılında vefat eden el-Mu'âfâ b Zekeriyya da zâhiriyye mezhebi yolunda mutlak müctehid olarak zikredilmiştir
Prof Dr Hayreddin Karaman - "İslam Hukuk Tarihi" adlı eserden
el-Hasen b Yesâr (v 110/728); Medîne'de, Hz Ömer'in hilâfetinin son yıllarında doğdu, annesi, Ummu-Seleme'nin (Hz Peygamber'in eşinin) hizmetinde idi, birgün çocuk ağladığı için Ummu-Seleme ona göğsünü emdirmiş ve oyalamıştı, Hz Alî'nin himayesinde çocukluğunu geçirdi, yüz yirmi kadar sahâbeden hadîs öğrendi, büyük bir âlim, fakih, zâhid oldu, Muâviye zamanında Horasan vâlisi olan er-Rabî b Ziyâd'a bir müddet hususi kâtiplik yaptıktan sonra Basra'ya yerleşti, özü ve sözü doğru olduğu için herkesin itimat ve saygısını kazandı, yöneticilerin huzuruna çıkar, zulümlerini yüzlerine vurur ve onları adâlete dâvet ederdi; meşhur zâlim Haccac karşısında dahi bu vazifeyi yerine getirmiş, fakat Haccac ona dokunamamıştır Aynı zamanda müfessir ve sûfî olan el-Hasen, özellikle fıkıhta İmamdır Kadı Iyâd, onu müstakil ve müdevven (esasları yazıya geçirilmiş) mezheb imamlarından biri olarak kaydetmiştir İbn Kayyim de onun fetvâlarının toplandığını ve yedi defter tuttuğunu ifade etmiştir [Hacevî, age, C I, s 299; Şirâzî, Tabakât, s 87; Zirikli, A'lâm, C II, s 242]
-----------------------------------------------------------------------
II- EVZÂÎ MEZHEBİ:
A- EVZÂÎ:
Ebû-Amr Abdurrahman b Muhammed (v 157/774); Dimaşk'ta doğdu Atâ b Ebî-Rabah ve Zührî gibi muhaddislerden hadîs öğrendi, kendisinden de birçok hadîs bilgini rivayette bulundu Hayatının sonuna doğru Beyrut'a geldi ve burada vefat etti Aman vermiş olmalarına rağmen Seffah'ın amcası Abdullah'ın Şam'daki Emevîleri katletmesi üzerine gösterdiği celâdet meşhurdur [Zehebî, Tezkira, s 178]
B- MEZHEBİ:
Evzâî ehl-i hadîs sınıfına dahildir, kıyası sevmez ve sünnete -Kur'an dışında- hiçbir şeyi tercih etmez
Suriye halkı 220 yıl kadar bir müddet onun mezhebini tatbik etmişler sonra yerini Şâfiî mezhebi almıştır
Endülüs'te de Hişâm b Abdurrahman zamanına kadar (788-796) Evzâî mezhebi yaşamış, sonra yerini mâlikî mezhebine terketmiştir
Evzâî mezhebi müstakil olarak tedvîn edilmemiştir Taberî'nin İhtilâfu'l-fukahâ'sı, Şâfiî'nin el-Umm'u, İbn Kudâme'nin el-Muğnî'si ve bazı hilâf kitaplarında onun ictihadlarına da yer verilmiştir
-----------------------------------------------------------------------
III- SEVRÎ MEZHEBİ:
Ebû-Abdillah Süfyân b Saîd es-Sevrî (v 161/778):
Kûfelidir, büyük ve müstakil bir müctehiddir, ancak mezhebi uzun müddet yaşamamıştır İctihadları hilâf kitaplarında, Ahkâmu'l-Kur'an, Sünen şerhlerinde zikredilmektedir Kadılık vazifesini kabul etmediği için halîfenin gadabına uğramış ve kalan ömrünü gizlenerek geçirmiştir Kûfe'de konularına göre sıralanmış ilk hadis kitabını o yazmıştır Hadisçiler okuluna mensuptur [İbn Ferhûn, s 13; Sezgin, III, 247]
-----------------------------------------------------------------------
IV- EL-LEYS B SA'D MEZHEBİ
Ebu'l-Hâris el-Leys b Sa'd (v 175/791); Mısırlıdır, İmam Mâlik kendisinden çok istifâde etmiştir, hattâ "Âlimlerden hoşnut olduğum birisi bana haber verdi" dedikçe onu kastetmektedir Fazîletli ve hayır sever bir zât olduğu söylenmiştir Yıllık geliri binlerce altın olduğu halde -çok dağıttığı için- zekât ile mükellef olmamıştır
İmam Mâlik ile yazışmaları ve münâzaraları olmuş, onun "Medînelilerin tatbikatlarına karşı bazı hadîsleri terketmesini" tenkîd etmiştir [İbn Kayyim, İ'lâmu'l-muvakkı'în'de bu mektuplardan birini nakletmiştir, C III, s 72 vd]
İmam Şâfiî'nin şehâdetine göre el-Leys, Mâlik'ten daha güçlü bir fakihtir Fakat tâbileri onun mezhebini yaşatamamışlardır [İbn Hallikân, Vefeyâtu'l-a'yân, Beyrut, 1972, C IV, s 127]
-----------------------------------------------------------------------
V- TABERÎ MEZHEBİ:
Ebû-Ca'fer Muhammed b Cerîr et-Taberî (v 310/922) Taberistan'ın Âmül şehrinde doğdu İlmî seyahatleri esnâsında Ahmed b Hanbel'den hadîs almak için Bağdad'a geldi; Mısır'a, Rey'e ve Suriye'ye gitti Şâfiî fıkhını er-Râbî'den, Mâlik ve Iraklıların fıkhını başkalarından öğrendi ve sonunda müstakil müctehid derecesine vasıl oldu Aynı zamanda büyük bir müfessir ve tarihçidir Mezhebi kendisinden sonra da bazı talebe ve tâbileri tarafından temsîl edilmiş sonra tâbii kalmamıştır[el-Hudârî,s 271]
Tarih ve tefsîrinden başka bize kadar gelen kitapları vardır:
İhtilâfu'l-fukahâ, Şerhu's-sünne (yazma), Beşârâtu'l-Mustafâ (17 cilt; yedi cildi Necef, gerisi Tahran'da, yazma)
İhtilâfu'l-fukahâ mevzulu eserine -fakih değil, hadîsçidir diye- Ahmed b Hanbel'i almadığı için hanbeliler, aleyhine kıyam etmişler ve Bağdad'da vefat ettiği zaman gece evine defnedilmek mecbûriyeti hâsıl olmuştur
VI- ZÂHİRİYYE MEZHEBİ:
Ebû-Süleyman Dâvud b Alî (v 270/883); aslı İsfehan'a bağlı Kazan'dan olup Kûfe'de doğmuştur Babası hanefî'dir Kendisi Bağdad'da okumuştur Üstadları arasında Ebû-Sevr, Süleyman b Harb, Amr b Merzûk, el-Ka'nebî, Müsedded, İshak b Râhaveyh gibi fıkıh ve hadîs bilginleri vardır
Son üstâdı Nisâbur'da idi Dâvûd onunla temas ettikten sonra şâfiîlerin ehl-i hadîs kolunu iltizâm etti, mutaassıp bir şâfiî oldu, hattâ Şâfiî'nin menâkıbını yazan ilk âlim Dâvûd olmuştur İmam Şâfiî'nin sünnet karşısında re'y ve istihsana hücumlarının tesiri altında daha da ileri giderek Kitap ve Sünnet'in zâhirine dayanan mezhebini ortaya koydu
Endülüs'ten Horasan'a kadar ilim alış-verişi yaparak seyahat eden ve 633'te Kahire'de ölen Ebu'l-Hattâb b Dihye, büyük mutasavvıf Muyhiddin b Arabî zâhirî idiler Kuzey Afrika'da Muvahhidlerin kurucusu olan İbn Tûmert (v 534/1130) küçük farklarla zâhiriyye mezhebini temsil etmiştir Muvahhidî hükümdarı Ebû-Ya'kub Yûsüf (558-580/1163-1184) aynı görüşleri icra safhasına koyarak mâlikî mezhebinin kitaplarını yaktırmış, zâhirî görüşü tatbik ve temsil edebilecek bir nesil yetiştirmek üzere tedbirler almıştır
VII- SÜFYAN b UYEYNE MEZHEBİ:
Süfyân b Uyeyne b Meynûn (v 198/814); Kûfe'de doğdu, sonradan Mekke'ye yerleşti, buranın İmamı olarak şöhret buldu ve burada vefat etti Çoğu İmam Mâlik'in de üstadları arasında bulunan yetmiş kadar tâbiûndan hadîs öğrenmiştir Kendisinden hadîs ve fıkıh okuyanlar arasında İbnu'l-Mubârek, Sevrî, Evzâ'î, Şâfi'î, Ahmed b Hanbel, İbn Ma'în gibi zevat vardır Şâfiî onun için şöyle demiştir: "Eğer Mâlik ile Süfyân olmasalardı Hicaz ilmi kaybolup giderdi" [Hacevî, C I, s 393; Zirikli, C III, s 159]
-----------------------------------------------------------------------
VIII- İBN RAHÛYE MEZHEBİ:
İshak b İbrâhîm (v 238/853); Merv şehrinden, zamanında Horasan'ın mutlak âlimi ve imamı olarak tanınmıştır, ilim yolunda seyahatler etmiş, zamanının belli başlı âlimlerinden ders almış, kendisinden Ahmed b Hanbel, -İbn Mâce hariç- meşhur altı hadîs kitabının yazarları hadîs rivayet etmişlerdir Ahmed b Hanbel onun için: "İshâk'ın bir benzerini bilmiyorum, bize göre o, müslümanların imamlarından biridir, o mü'minlerin emîri sana bir hadîs rivayet ederse ona sarıl, gerisine bakma" İbn Hacer de onun için: "Fıkıh ve hadîste mü'minlerin emîri (imamı)dır, Şâfiî ile bazı meselelerin münâkaşasını yapmıştır" diyor, Nisâbur'a yerleşmiş ve orada vefat etmiştir [Hacevî, c II, s 16; Zirikli, C I, s 284]
-----------------------------------------------------------------------
IX- EBÛ-SEVR MEZHEBİ:
Ebû-Sevr İbrâhîm b Hâlid (v 240/854); Bağdatlı, hadîste ve fıkıhta imam, kendisinden Müslim, Ebû-Dâvûd gibi muhaddisler hadîs almışlardır Önceleri re'y metodu ile ictihad ederken, Şâfiî'nin Bağdâd'a gelmesinden sonra ondan istifade etmiş ve hadîs metoduna yönelmiştir İmam Mâlik ile Şâfi'î'nin ihtilâf ettikleri meselelere tahsis ettiği bir eserinde daha çok Şâfi'î'nin ictihadını tercih etmiş, bu arada kendi görüşlerine de yer vermiştir İbnu's-Sübkî onu şâfiî müctehidlerinden sayıyorsa da doğrusu müstakil müctehid olduğudur; Şâfi'î'den istifade etmiş olması, onu taklit etmesini gerektirmemiştir Kadı Iyad vb onu müstakil mezheb İmamlarından saymışlar, mezhebinin üçüncü asırdan sonra devam etmediğini kaydetmişlerdir [Hacevî, S II, s 18; Zirikli, C I, s 30]
-----------------------------------------------------------------------
X- İbn EYYUB el-ABBÂDÂNÎ MEZHEBİ:
Ebû-Bekr Ahmed b Süleyman (v 347/958); Dimaşk'ta doğdu, yetiştikten sonra oraya kadı oldu, Bağdad ve Sâmerrâ'ya gittikten sonra tekrar Dimaşk'a dönmüş ve orada vefat etmiştir Suriye'de Evzâî mezhebini okutanların sonuncusudur
-----------------------------------------------------------------------
IX- İbn EBÎ-LEYLÂ MEZHEBİ:
Muhammed b Abdurrahmân (v 148/765); Kûfeli, müstakil müctehid, Emevî ve Abbâsîler zamanında otuz üç yıl Kûfe kadılığı yaptı, hadîste zayıf olduğu söylenmiştir, fakat fıkıhta imam olduğu kesindir İctihadında re'y metodu hâkimdir Mezhebi uzun boylu yaşamış, genel ihtilâf kitaplarında zikredilmiştir
-----------------------------------------------------------------------
XII- YÛNUS el-EYLÎ MEZHEBİ:
Ebû-Yezîd (v 159/775); Zührî'nin talebesi ve râvîsi olmuştur, kendisinden el-Leys, Evzâî, İbnu'l-Mubârek, İbn Vehb gibi muhaddisler hadîs almışlardır, kendisi fıkıhtan ziyade hadîs sâhasında tanınmıştır, muhtemelen Mısır'da vefat etmiştir
-----------------------------------------------------------------------
XIII- İBN YESAR MEZHEBİ:
Muâviye b Ubeydullah b Yesâr (v 170/786); soyu Taberistan'dan, Halîfe Mehdî'nin önce kâtibi, sonra veziri olmuştur, hadîs ve edebiyatta da söz sahibidir Harâc konusunda eseri vardır
-----------------------------------------------------------------------
XIV- YAHYA b ÂDEM MEZHEBİ:
Yâhya b Âdem b Süleyman (v 203/818); Kûfe'de okudu, Süfyân es-Sevrî ve Şerîk'ten ders aldı, fıkıh, hadîs ve kırâat ilimlerinde ilerledi, Vâsıt'ta vefat etti el-Harâc konusundaki kitabı ilim ve ictihadını göstermektedir
-----------------------------------------------------------------------
XV- ŞURAYH MEZHEBİ:
Ebu'l-Hâris Şurayh b Yûnus, aslı Merv'den, fakih, müfessir ve muhaddistir, Bağdad'da yaşamıştır, Müslim ve Ebû-Hâtim er-Râzî kendisinden ders almışlardır, 230/849'da vefat eden Şurayh'ın Kazâ konusunda bir eseri mevcuttur
-----------------------------------------------------------------------
XVI- NEBÎL MEZHEBİ:
Ebû-Bekr Ahmed b Amr (v 287/900); önceleri Basra'da oturmuş, sonra Isfahan'a geçmiş, burada 269-282 yılları arasında kadılık vazifesinde bulunmuştur; zâhirî metodla ictihad eden İmam Nebîl'in fıkıh yanında hadîs ilminde de ileri bir seviyede olduğu tesbit edilmiştir Birçok kitap yazmış, fakat bunların çoğu, Basra'da, Zenc ihtilâlinde yanmıştır
-----------------------------------------------------------------------
XVII- AHMED b KÂMİL MEZHEBİ:
Ebû-Bekr Ahmed b Kâmil (v 350/961); Bağdadlı, önce İbn Cerîr el-Taberî'ye tâbi iken sonradan kendine mahsus bir mezheb sahibi olmuştur, bir müddet Kûfe'de kadılık etmiş olan İbn Kâmil, tefsir ve tarih konularında da önemli bir seviyeyi temsil etmiştir
Nehrevan'da 390/1000 yılında vefat eden el-Mu'âfâ b Zekeriyya da zâhiriyye mezhebi yolunda mutlak müctehid olarak zikredilmiştir
Prof Dr Hayreddin Karaman - "İslam Hukuk Tarihi" adlı eserden
